■ اجر کاری بخش عمران

فصل سوم -3
مصالح مورد استفاده در دیوار چینی
1-3آجر
 تاریخچه آجر
فن آجر سازی سابقه بسیار دیرین دارد.استفاده از خشت هزار سال قبل از اینکه در تاریخ نامی از آن برده شود معمول بوده است. از این موضوع در یک لوحه ی خشتی زمان (سارگن) موسس امپراتوری آکاد-قریب 2400 سال قبل از میلاد یاد شده است. ساکنان سواحل رودخانه هایی از قبیل ,دجله و فرات به طور طبیعی می دیدند که خاک رس سواحل این رودخانه هاپس از مدتی که افتاب به ان می تابدترک می خورد و به شکل مکعب های کوچک بزرگ در می اید که برای ساختن دیوار مناسب است بعد ها نزدیک به زمانی که برج بابل ساخته شد,کلدانی ها پختن آجر را یاد گرفتند و بدین ترتیب خشت رسی را می پختند و آن را به آجر تبدیل می کردند.به طور دقیق مشخص نیست که آجر برای اولین بار از چه زمانی مورد استفاده قرار گرفته است؛ گمان می‌رود انسان‌های اولیه با مشاهده پخته شدن گل مجاور اجاق‌های خود و دیدن اینکه گل پخته شده سختتر از کلوخه‌های کنار خود می‌گردید پی به خواص و روش تهیه آجر برده باشند.
آجر همچنین به عنوان یکی از مصالح ساختمانی از دیرباز مورد استفاده بوده‌است. مصرف آجر به عنوان مصالح ساختمانی در ایران سابقه باستانی دارد. از بناهای باستانی مشهوری که در ساخت آن از آجر استفاده شده می‌توان به طاق کسری اشاره کرد.
مثال دیگر کف دالان مسجد جامع اصفهان است که به وسیله آجرهایی مفروش شده‌است که در زمان ساسانیان برای ساخت آتشکده بکار رفته بود.
به طور کلی استفاده از آجر در طول تاریخ ایران بسیار گسترده بوده و بناهای بیشماری اعم از آتشکده، مسجد، ساختمان‌های مسکونی و... به وسیله آجر در ایران ساخته شده‌اند.
در حال حاضر با توجه به بالا رفتن تراکم جمعیت و ساخت بناهای چندین طبقه استفاده از آجر در اسکلت این نوع ساختمان‌ها مقدور نیست و از اسکلت‌های فلزی یا بتنی استفاده می‌شود؛ ولی از آجر برای نماسازی استفاده می‌شود و یا در قسمتی از سالن و سایر فضاها آجر را بطور نمایان بکار می‌برند
تعریف آجر:آجر سنگی است ساختگی(مصنوعی)که نوع رسی آن از شکل دادن و پختن گل , نوع ماسه آهکی آن از عمل آوردن خشت ماسه آهکی با بخار تحت فشار زیادبدست می آید.
 طبقه بندی آجرها
آجر را می‌توان به روش‌های مختلف طبقه بندی نمود. مانند طبقه بندی از لحاظ رنگ، ابعاد، جنس و...
طبقه بندی از لحاظ جنس
آجر براساس نوع جنس آن به دو دسته تقسیم می‌شود:
• آجرهای فشاری: دلیل نامگذاری این نوع آجر اینست که در ابتدای تولید این نوع آجر، خشت آن با دست زده می‌شد و با فشار دستی کارگران خشت زن گوشه‌های قالب به وسیله گل مخصوص پر می‌گردید. ابعاد این نوع آجر ۵×۱۰×۲۰ و یا ۵/۵×۱۱×۲۲ سانتیمتر است.
این نوع آجر برای کلیه کارهای ساختمانی مانند گره‌چینی، طاق ضربی، دیوارهای حمال و تیغه چینی مناسب است.
• آجرهای ماشینی: آجر ماشینی یا آجر سوراخ‌دار که بر روی سطح بزرگتر آن ۸ یا ۱۰ سوراخ به قطر ۱/۵ تا ۲ سانتیمتر وجود دارد و در بازار ایران به آجرهای هشت یا ده سوراخه ماشینی معروف است.
در استاندارد شماره ۷ موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران این سوراخ‌ها باید تمام ضخامت آجر را طی نموده و سطح مقطع مجموع سوراخ‌ها نباید بیشتر از ۲۵ درصد سطح بزرگ‌تر آجر باشد و فاصله سوراخ‌ها از لبه آجر و همچنین فاصله سوراخ‌ها از یکدیگر در هر بعد آجر نباید کمتر از ۳۰ درصد طول همان بعد باشد.
علت وجود این سوراخ‌ها اینست که در هنگام دیوارچینی ملات به طور عمودی نیز در آجر نفوذ کرده و باعث استحکام بیشتر دیوار شود.
در ساخت دیوارهای حمال به دلیل اینکه می‌توان به وسیله سوراخ‌های موجود در سطح آجر آنرا با میلگرد، مسلح کرد از این نوع آجر استفاده می‌شود. دیوار آجری مسلح برای مقابله با نیروی زلزله ساخته می‌شود.
جنس این نوع آجرها نسبت به آجرهای فشاری بسیار ترد و شکننده بوده و خاصیت مکندگی آن نسبت به آجر فشاری کمتر است. این آجرها به علت ترد بودن قابل تیشه‌داری نیستند و همچنین به‌دلیل اینکه خاصیت مکندگی زیادی ندارند و نمی‌توانند به خوبی به ملات بچسبند در طاق ضربی استفاده نمی‌شوند.
ابعاد این نوع آجر ۵/۵×۱۱×۲۲ سانتیمتر می‌باشد. اضلاع این نوع آجر گونیاتر بوده و دارای سطوح صافتری نسبت به آجرهای فشاری می‌باشند.
آجر آلومینایی به مجموعه گسترده‌ای از انواع آجرهای نسوز اتلاق می‌شود که حاوی ۴۵ تا ۹۹ اکسید آلومینیم (Al2O3) می‌باشند
 طبقه بندی از لحاظ رنگ
در صورت استفاده از آجر در نماچینی رنگ آجر اهمیت پیدا می‌کند. برای استفاده در نماچینی آجرهایی به رنگ‌های زرد کمرنگ که به آن آجر سفید می‌گویند و زرد پررنگ که به آن آجر بهی می‌گویند و همچنین آجرهایی به رنگ قرمز روشن یا قرمز سیر در بازار وجود دارند.
• در حدود سالهای ۱۳۲۰ تا ۱۳۴۰ یک نوع آجر ابلق به رنگ‌های قرمز و زرد بنام آجر بهمنی به بازار عرضه می‌شد که بوسیله کوره آجرپزی به همین نام تهیه می‌گردید.
• ضخامت آجرهای مورد استفاده در نما ممکن است ۳ تا ۴ یا ۵ سانتیمتر باشد ولی دو بعد دیگر این آجرها مانند آجرهای فشاری یا ماشینی ۱۰×۲۰ می‌باشد.
• علت رنگی بودن این آجرها مربوط به طریقه چیدن آجر در کوره و نحوه آتش دادن به آن و کنترل سطوحی که با آتش در تماس مستقیم می‌باشد است و یا مربوط به اکسید فلزاتی است که در مواد اولیه آجر موجود می‌باشد. مانند اکسیدهای مختلف آهن.
• برای تهیه مصالح اولیه و همچنین مراحل خشت‌زنی و خشت‌خشک‌کنی آجرهای رنگی دقت و هزینه بیشتری به عمل می‌آید.
2-3 انواع آجر وخصوصیات
1-2-3 آجر رسی
آجر رسی عمدتاً از سیلیکات های آلومینیم است و به شکل مکعب مستطیل توپر ,سوراخ دار, توخالی (سفال) و قطعات نازک تولید می شود. از آجر برای ساختن دیوار های باربر ,تیغه های جدا کننده و ... استفاده می شود.
• شکل آجر : در زمانهای قدیم آجرها به ابعاد 5×40×40 سانتیمتر به نام آجر نظامی و همچنین در ابعاد 5×25×25 سانتیمتر ساخته می شد که برای دیوار چینی و پوشش سقفهای تیغه ای واغلب برای فرش کفها به کار می رفت به تدریج شکل آجر ها تغیر یافته به اندازه کنونی تبدیل شده است (5×11×23 سانتیمتر ویا 5×10×21) به طور کلی طول آجر بایددو برابر عرض آن به علاوه یک سانت باشد.
• خصوصیات و مقاومت آجر
1. آجر خوب صدای زنگ می دهد واین نشانه توپری و مقاومت و پایداری مناسب در برابر یخبندان است آجری که صدای خفه بدهد ، پوک ،نپخته و یا تر کدار است.
2. آجر خوب حرارت را به ندرت از خود عبور می دهد.
3. آجر خوب به خوبی به ملات می چسبد.
4. آجر خوب سخت است وکم ساییده می شود.
5. اجر خوب نباید کمتر از 8درصد و بیش از 18 درصد آب جذب کند اگر کمتر آب جذب کند جوش واگر زیاد جذب کند دلیل بر پوکی آجر است.
6. آجر خوب در آتش سوزی و حریق زود خمیری وذئب نمی شود.
7. آجر خوب در مقابل عناصر و مواد شمیایی دوام دارد.
8. ضریب گسیختگی آجر: ضریب گسیختگی آجر باید بین 10تا 20 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع باشد.
9. تعیین مقاومت خمشی آجر: برای تعیین مقاومت خمشی آجر آن را بین دو تکیه گاه قرار می دهند و به مرکز آن بار وارد می کنند . فاصله ی دو تکیه گاه از یکدیگر 18 سانتیمتر است.
2-2-3 آجر جوش
چنانچه بخواهند برای جای خاصی آجر جوش تهیه کنندبایستی در تهیه خاک وپختن آجر بیشتر دقت کنند.خاک آجر جوش باید طوری انتخاب شود که تفاوت درجه ی گرمای عرق کردن وذوب شدن آن زیاد باشد. آجر جوش باید : سخت باشد ،لاشه نشود،ترد نباشد،ترک نداشته باشد، در برابر ضربه پایداری کند ، کم ساییده شود ،زبر باشد وجای ساییده شدن آن زبر بماند ،در برابر یخبندان پایدار باشد
3-2-3 آجر نسوز
منظور از نسوز بودن یک جسم ، این نیست که اصلا نمی سوزد بلکه تا حرارت معینی مقاومت می کند و نمی سوزد اما پس از آن خواهد سوخت. رس در حرارت 2050 درجه وسیلیس(ماسه) در دمای 1685 درجه ذوب می شود . جسم های نسوز مخلوط رس ،ماسه،منزیت ودولومیت هستند . این موادرا با گل رس ، آهک شکفته ،اکسید منیزیم تهیه نموده،پس از شکل دادن گل آن را می پزند . این نسوز ها را در صنعت ذوب آهن ، کارهای ساختمانی و غیره به کار می برند .


4-2-3 آجر های لعابی
برای اینکه سطح آجر صاف، زیبا وصیقلی باشد و آب ذرآن نفوذ نکند همچنین در برابر مواد شیمیایی پایدار بماند .روی آن یک لعاب نازک میزنند . یکی از این روشها این است که روی آجر را با لعاب شیشهای بی رنگ یا رنگ اندود کرده، آرا می پزند .
5-2-3 آجر های ماسه آهکی
آب آهک در حرارت و فشار معمولی می تواند درسیلیس پوک اثر می کند و ترکیب سیلیکات کلسیم بدهد . برای آن که آب آهک بتواند در سیلیس بلوری هم اثر نماید باید به ملات ماسه آهک همراه با فشار زیاد حرارت داد .
3-3 بلوک های سیمانی(بلوک بتنی)
از ترکیب سیمان و آب با شن ریز دانه و ماسه ویا با دیگرسنگدانه های مناسب ساخته می شوندکه پس از لرزاندن و متراکم کردن مخلوط و عمل آوردن و نیز مراقبت از آنها در محیط مناسب به دست می آید بلوک های سیمانی به شکل های توخالی و توپر و در تیغه های جدا کننده و سقف های تیرچه بلوک وسایر قسمت های مختلف ساختمان بکار می رود .
4-3 بلوک های دیواری
بلوک های سیمانی ساده باید به شکل مکعب مستطیل کاملا سالم و بدون عیب بوده سطوح آن با اندود و ملات چسبندگی کافی داشته باشد بلوک های توخالی دیواری به انواع 40×30×20 ، 40×20×20 و 40×10×20 سانتیمتر گروه بندی میشوند .
5-3 بلوک های دیواری سفالی
انواع بلوک های سفالی دراندازه های مختلف و با توجه به شراط اقلیمی کاربردزیادی دارند بلوک های سفالی مرغوب، به خاطر وجود سوراخ های آن عایق بسیار خوبی در برابر صوت و دما است .
بخصوص که امروزه سفال های دیواری رابا قرار دادن فوم ینولیتی در وسط آن به عایق بسیار مناسبی در برابر اتلاف انرژی کرده است
سفال در اندازه های مختلف ساخته می شود30×30×5 ، 30×30×8 ، 30×30×10 ، 30×30×15 ، 30×30×20 ، 30×30×30 ،20×20×5 ،20×20×8 وغیره.



6-3 پانل های گچی پیش ساخته
در حل حاضر دو نوع پانل گچی تولید می شود:
1) پانل هایی با ضخامت بیشتر از8سانتیمتر که در ابعاد 1×1 متر تولید می شود . این پانل ها به تنهایی با قرار گرفتن در پهلو یا روی یک دیگر تشکیل دیوار می دهند . مزیت استفاده از این پانل ها افزایش سرعت کار و کاهش زیر سازی برای نقاشی ساختمان است .
2) پانل های گچی ویا پانل های ساندویچی که با ضخامت حدود یک سانتیمتر تولید می شود . این پانل ها دو ورق کاغذ ضخیم است که در بین آن گچ وجود دارد .
7-3 سیپورکس
سیپورکس آجر های گچی استکه برای ساخت دیوار های جدا کننده ویا سقف سبک بکار می رود. این نوع مصالح از سیمان ،آب ،گچ،پوکه آسیاب شده و ماسه درست می شود . این آجر ها نسبت به آجر های معمولی سبکتر هستند وبه راحتی برش می خورند .
8-3 ملات ها
1-8-3تعاریف و موارد مصرف
ملات ماده ای است خمیری که برای چسباندن قطعات مصالح بنایی به یکدیگر، تأمین بستری برای توزیع بار و بالاخره برای اندودکاری سطوح داخلی و خارجی ساختمان و بندکشی نماها به مصرف می رسد.
2-8-3عوامل متشکله ملاتها
ملاتها از یک جسم چسباننده)مانند خمیر سیمان، آهک هیدارته، گچ و غیره ( و یک ماده پرکننده ریزدانه مانند) ماسه طبیعی، شکسته، ماسه های سبک طبیعی و ساختگی از قبیل پوکه ها و پرلیت (تشکیل شده اند. مواد پرکننده را برای کاهش هزینه و کاهش جمع شدگی ملاتها به کار می برند.
3-8-3انواع ملاتها
 ملات گچ و خاک
افزودن خاک رسی به گچ به مقادیر زیاد آن را کندگیر و ارزان می کند ، معمولاً نسبت خاک رس به گچ از 1 به 2 تا 1 به 1 تغییر می کند که ملات اخیرالذکر به ملات گچ نیم و نیم معروف بوده و متداو ل تر است.
مصرف ملات گچ در طا ق زنی و تیغ ه سازی و قشر آستر اندودکاریهای داخل ساختمان است . برای ساختن آن مخلوط گچ و خاک را به آهستگی در آب پاشیده به هم می زنند.



 ملات ماسه سیمان
ماده چسباننده این ملات، سیمان پرتلند و ماده پرکننده آن، ماسه است. این ملات از نوع آبی و دارای مقاومت خوبی به ویژه در سنین اولیه است . ملات ماسه سیمان جمع می شود و در سطوح بزرگ و بندکشیها ترک های ریز) مویی( و درشت برمی دارد . آب برف و باران بخصوص در موقع بوران 1 به داخل اندود سیمانی و بندکشی ها نفوذ کرده و حتی گاهی به داخل ساختمان سرایت می کنند. برای زودگیر کردن ملات سیمانی هیچگاه نباید به آن گچ افزوده شود ، زیرا چنین ملات و اندودی پس از مدتی متلاشی می شود. وجود خاک رس در ماسه ملات سبب می شود که دور دانه های ماسه ، دوغابی از خاک رس درست شود و سیمان نتواند به خوبی به آن بچسبد . وجود برخی مواد آ لی در ملات ، باعث دیرگیر شدن آن می شود . مواد سولفاتی موجود در ماسه، آب یا آجر مصرفی ، باعث از هم گسیختگی ملات و کار آجری می شود. به این علت میزان مواد مضر نظیر خاک رس، مواد آلی و سولفاتها در ملات محدود شده است .
در مواقعی که خطر حمله سولفا تها مطرح است ، باید از سیمان ضد سولفات نوع 2 یا 5 یا سیمان پوزولانی استفاده شود . گاهی اوقات برای مقابله با حمله ضعیف سولفاتها و سرما ، توصیه می شود عیار سیمان در ملات بیشتر اختیار شود ، ولی باید در نظر داشت که هنگام نشست نامتعادل، کارهای پرسیمان ترکهای بزرگتری برمی دارند، در حال ی که در ملاتهای ضعیف تر کها در تمام کار پخش شده و به صورت مو یی ظاهر می شوند . برای شمشه گیری ملاتهای سیمان ، هرگز نباید از گچ استفاده کرد ، زیرا این دو ملات، به ویژه در صورت وجود رطوبت با یکدیگر ترکیب شده و متلاشی می شوند.


فصل چهارم 4
مروری بر مطالب آئین نامه های موجود در خصوص دیوار چینی
1-4مشخصات فنی عمومی کار های ساختمان (نشریه55)
بند10-2 بنایی با آجر
بند10-2-1 کلیات
عملیات آجرکاری شامل انتخاب نوع آجر، ملات مصرفی و روش اجرای کار باید بر اساس مشخصات، نقشه های اجرایی و دستورات دستگاه نظارت صورت گیرد . به کار بردن آجرهای غیراستاندارد به هیچ وجه مجاز نیست . آجرهای رسی مصرفی ، باید با استاندارد شماره 7 مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران یا سایر استانداردهای معتبر مورد تأیید دستگاه نظارت مطابقت نماید . پیمانکار موظف است با توجه بهبرنامه زمانبندی اجرای عملیات ، نسبت به تدارک و دپو کردن آجر اقدام نموده و مصرف حداقل 15 روز را در کارگاه آماده نماید . محل دپو و نحوه دپو کردن آجر ، باید با نظر دستگاه نظارت و در محلهای مناسب کارگاه پیش بینی گردد و تخلیه آجر با دقت انجام شود تا باعث شکسته شدن آنها نگردد . تخلیه و دپوی آجرهای نسوز و آجرهای نما باید با دست صو رت گیرد . رعایت مندرجات نشریه شماره 92 دفتر تدوین ضوابط و معیارهای فنی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور در مورد جزئیات اجرایی ساختمانهای آجری الزامی است.

بند 10-2-2 مشخصات آجر مصرفی
نوع آجر مصرفی باید قبلاً به تأیید دستگاه نظارت برسد . پیمانکار موظف است نمونه آجر مصرفی را به دستگاه نظارت ارائه نماید . مشخصات آجرهای مصرفی باید با مندرجات فصل مصالح مطابقت نماید .
چنانچه دستگاه نظارت صلاح بداند، نسبت به آزمایشهای تکمیلی نیز اقدام لازم به عمل خواهد آورد.

بند 10-2-3 عملیات بنایی با آجر(آجر چینی)

بند10-2-3-2 دیوار چینی
رعایت نکات زیر در دیوارچینی آجری الزامی است:
الف: دیوارچینی باید کاملاً قائم و شاقولی بوده، امتداد رجها کاملاً افقی باشد و بندهای قائم یک رج در میان دقیقاً در مق ابل هم قرار گرفته و شاقولی باشند . ضخامت بند آجرها باید طبق نقشه هایاجرایی باشد . ضخامت این بندها ، نباید کمتر از 10 میلیمتر و بیشتر از 12 میلیمتر باشد . آجرچینی باید با رعایت اصول صورت پذیرد ، به نحوی که قفل و بست کامل بین آجرها ایجاد شود . برای تزئین آجرچینی باید مطابق نقشه های اجرایی عمل شود.

ب: قبل از اجرای آجرچینی و با توجه به شرایط آب و هوایی و دستورات دستگاه نظارت ، آجرها بایستی به مدت 60 دقیقه در آب خیسانده و بلافاصله به کار برده شوند . ریختن آب بر روی آجر مجاز نمی باشد.




پ: مشخصات آجر و نوع ملات مصرفی بای د بر اساس فصل مصالح، نقشه های اجرایی، مشخصات فنی خصوصی و سایر دستورات دستگاه نظارت باشد . در صورت نبود این مشخصات رعایت نکات زیر الزامی است.

1-دیوارهای داخلی باربر
دیوارچینی باید با آجر مرغوب) بر اساس مندرجات فصل مصالح( و ملات ماسه سیمان(1:6)با ملات باتارد(1:2:8)صورت گیرد حداقل ضخامت این دیوار ها 20سانتیمتر می باشد .
2-دیوارهای داخلی غیر باربر)تیغه ای(
بسته به ضخامت تیغه و شرایط کار باید به شرح زیر عمل شود
-تیغه 6 سانتیمتری با آجر معمولی یا سفالی مجوف با ملات گچ و خاک
- تیغه 10 سا نتیمتری با آجر معمولی یا سفالی مجوف با ملات گچ و خاک یا باتارد1:2:8 با ملات ماسه سیمان1:6
- تیغه 20 سانتیمتری با آجر معمولی یا سفالی مجوف با ملات ماسه آهک1:3 باتارد1:2:8 یا ماسه سیمان 1:6
3-کرسی چینی
عرض کرسی چینی باید حداقل نیم آجر از دیوار بالای آن بیشتر اختیار شود و محور کرسی چینی حتی الامکان بر محور دیوار منطبق باشد . نقش عمده کرسی چینی ، تأمین سطح اتکای بیشتر برای دیوار و تأمین ارتفاع تا رقوم کفسازی می باشد . به دلیل تماس مستقیم و دائم کرسی چینی با رطوبت، آجرهای به کار رفته در کرس ی چینی، باید از میان آجرهای مقاوم با میزان کم جذب آب انتخاب شوند.

2-4 آئین نامه زلزله 2800
بند 3-6 دیوار های سازه ای

به دیواری که برای تحمل بار قائم یا جانبی یا هر دو آنها در ساختمان بکار برده می شوند«دیوار سازهای » می گویند.
بند 3-6 -1 حداقل دیوار نسبی در هر طبقه ساختماندر هر یک از دو امتداد طولی و عرضیآن،باید برابر مقادیر درج شده در جدول زیرباشد. مقدار دیوار نسبی در هر طبقه در هر امتداد برابر است با:نسبت مساحت مقطع افقی دیوار های سازه ای موازی با امتداد مورد نظربه مساحت زیر بنای آن طبقه . برای تعیین مقدار دیوار نسبی باید فقط دیوار سازه ای با حداقل ضخامت 20 سانتیمتر را در نظر گرفت




بند3-6-2 حداکثر طول مجاز دیوار سازه ای بین دو پشت بند مساوی 30 برابر ضخامت آن در نظر گرفته می شود. مشروط بر آن که حداکثر برابر8 متر باشد